Door Jasper Bakker

Nieuwsredacteur

Hoe het al 10 jaar bekende einde van Windows 10 op de valreep verrassingen geeft

02-10-2025 • 06:00

220

Hoe het al 10 jaar bekende einde van Windows 10 op de valreep verrassingen geeft

Het tijdperk van Windows 10 komt na ruim tien jaar ten einde. Microsoft stopt op 14 oktober 2025 de ondersteuning voor deze versie van zijn besturingssysteem. Dat kwam in 2021 naar boven toen Windows 11 in aantocht was, maar bleek in 2015 al openlijk bekend. Nu moeten gebruikers actie ondernemen, want Windows 10 is nog altijd veel in gebruik en niet alle pc's mogen upgraden naar Windows 11. In Nederland gaat het naar schatting om 2 miljoen pc's en wereldwijd om 400 miljoen pc's. Microsoft biedt mogelijkheden om toch nog securityupdates voor Windows 10 te ontvangen, maar dat is niet onomstreden.

Microsoft Windows 10 Professional

Het einde van de ondersteuning voor een Windows-versie houdt in dat Microsoft geen updates meer uitbrengt voor dat besturingssysteem. Tenminste, het bedrijf brengt geen openbare updates meer uit. Bedrijven, overheidsorganisaties en onderwijsinstellingen die een aparte overeenkomst sluiten voor uitgebreide ondersteuning, kunnen nog wel updates krijgen. Het gaat dan alleen om updates voor beveiligingsproblemen, die Microsoft tegen betaling biedt en dat voor maximaal drie jaar. De kosten van deze extra updateperiode verdubbelen elk jaar.

Microsoft hanteerde zulke supportcontracten in het verleden ook toen veel gebruikte versies als Windows XP en Windows 7 buiten de ondersteuning kwamen te vallen. Bedrijven en organisaties die niet tijdig migreerden naar een nieuwe, nog wél ondersteunde Windows-versie konden flink betalen voor het veilig blijven gebruiken van de oudere, door Microsoft verlaten versie. Dat waren en zijn geen zeldzame gevallen. Windows 10 staat vlak voor het supporteinde nog steeds op meer dan een derde van alle pc's in Nederland en België.

Toch geen 30 dollar

Nieuw nu bij Windows 10 is dat ook consumenten in aanmerking komen voor uitgebreide beveiligingsupdates. Microsoft kondigde een jaar geleden aan dat zijn zogeheten ESU-programma, voor Extended Security Updates, ook voor gewone thuisgebruikers beschikbaar zou komen. Het bleef daarna lang stil over belangrijke details, zoals looptijd en kosten.

Microsoft maakte later bekend dat consumenten maar één jaar securityupdates kunnen krijgen na het supporteinde op 14 oktober 2025. Dit ging gebruikers 30 dollar kosten. Voor Europese gebruikers leek dit neer te komen op 31,99 euro. Het kon ook kosteloos via twee andere mogelijkheden, waarbij meer gebruik van Microsoft-diensten en -producten verplicht was: of Windows Back-up en OneDrive, of Bing en Edge om inwisselbare Microsoft-punten te verdienen.

OneDrive 134Krap drie weken voor het supporteinde is dat ineens anders. Microsoft zwicht voor druk van Europese consumentenorganisaties en past zijn ESU-aanbod aan voor consumenten in de Europese Economische Ruimte. Het schrapt eisen voor de twee gratis opties om nog een extra jaar securityupdates te krijgen. Deze concessie neemt echter niet alle voorwaarden weg. Microsoft vereist nog wel dat gebruikers van pc's met Windows 10 zich met een Microsoft-account inschrijven voor het ESU-programma, een probleem voor privacygerichte gebruikers.

Tussendoor speelde er nog het praktische probleem dat de benodigde ESU-inschrijving nog niet algemeen beschikbaar was. Windows Update gaf veel Nederlandse gebruikers de mededeling dat ESU-inschrijving 'binnenkort' beschikbaar zou komen. Tweakers had vragen uitgezet bij Microsoft over wanneer de techgigant de ESU-aanmelding breed openzet, maar ontdekte daarna de ESU-omslag voor Europa. De onderhandelingen die op de achtergrond zijn gevoerd, kunnen het uitstel voor ESU-inschrijvingen verklaren.

Tweaken

In reacties op Windows 10-nieuwsberichten lieten tweakers weten dat ze op enkele pc's al wel zijn ingeschreven voor de uitgebreide beveiligingsupdates. Bij sommigen was dit via Windows Update, maar dat leek niet consistent te werken. Andere tweakers forceerden de ESU-inschrijving met externe tools, zoals Flyoobe. Zulke hulpmiddelen kunnen ook de hardwarecontrole wegnemen voor het upgraden naar Windows 11. Pc's die niet voldoen aan de officiële hardwarevereisten, kunnen dan toch overgaan naar de nieuwste versie.

Een potentieel probleem bij het omzeilen van zulke checks door externe tools is dat het een spelletje haasje-over kan worden. Een toekomstige update voor Windows kan bijvoorbeeld de werking frustreren, of een toekomstige update kan een nieuwe controle uitvoeren en dan weigeren te installeren.

Windows 10 Update

Voor veel gebruikers is het nu niet nodig om door zulke hoepels te springen. Het is in ieder geval niet nodig tot 13 oktober 2026 nabij is. Het gratis ESU-aanbod voor Europese consumenten, dat ook geldt voor sommige gebruikers in het onderwijs, geeft Windows 10-pc's een jaar ademruimte.

Voor het onderwijs biedt Microsoft al opvallend lagere ESU-tarieven. Daar ligt het startbedrag op 1 dollar, wat verdubbelt naar 2 dollar in het tweede jaar en 4 dollar in het derde jaar. Consumenten die de relatief zeldzame Pro Education-uitvoering van Windows 10 draaien, vallen ook onder het geheel gratis aanbod in de EER. Voor bedrijven en organisaties hanteert Microsoft hogere ESU-tarieven, die maximaal drie jaar gelden. Daarna is het echt voorbij voor Windows 10.

Het nu verleende uitstel van executie voor thuisgebruikers is ook beschikbaar voor consumenten die geen Microsoft-account willen gebruiken. Gebruikers met een lokaal Windows-account op hun pc kunnen zich ook aanmelden voor het ESU-programma. Ze moeten daarvoor wel betalen en voor de aanschaf een Microsoft-account hebben. Na de aankoop van een jaar securityupdates hoeven ze niet ingelogd te blijven met dat online account.

E-waste en cybergevaar

Ondanks die knieval van Microsoft zijn er nog andere problemen rond het pensioneren van Windows 10. De concessie voor Europa neemt maar een deel van de pijnpunten weg. Naast de kostenkwestie, die voor Europese consumenten nu opgelost lijkt, zijn er nog security- en milieukwesties. Consumentenbonden halen die ook aan in hun klachten over de aanpak van het bedrijf.

Het Amerikaanse Consumer Reports vroeg Microsoft halverwege september om het extra jaar securityupdates voor Windows 10 gratis te maken voor alle consumenten. Eerder deed de Nederlandse Consumentenbond al een oproep om gebruikers van Windows 10 niet in de kou te laten staan. Consumer Reports haalde beveiligingsredenen aan in zijn open brief aan Microsoft-ceo Satya Nadella.

De non-profitorganisatie schreef dat zij zich zorgen maakt over de impact op miljoenen consumenten die computers hebben die incompatibel zijn met Windows 11. Wereldwijd gaat het naar schatting om 400 miljoen pc's. In Nederland gaat het volgens de Consumentenbond om een geschat aantal van 2 miljoen pc's.

Volgens Consumer Reports dwingt Microsoft consumenten om 30 dollar te betalen voor een jaar uitstel – of honderden dollars uit te geven aan een nieuwe pc – of niets te doen en dan beveiligingsrisico's te lopen. Technisch gezien blijven pc's met Windows 10 nog functioneren. Het uitblijven van updates tast de werking niet aan, maar kan wel de beveiliging compromitteren. Dit is een probleem dat niet alleen Windows 10-gebruikers raakt, maar ook andere gebruikers op internet.

Het is een kwestie van wachten tot er een kwetsbaarheid wordt gevonden waar cybercriminelen op springen en waarvoor officieel nooit een patch publiekelijk zal uitkomen. De Europese concessie voor Windows 10 vermindert weliswaar de omvang van potentiële botnetten, ransomwareaanvallen en andere hacks, maar neemt dit beveiligingsprobleem niet geheel weg.

Windows XP Bliss
De Bliss-bureaubladachtergrond van Windows XP

Overigens is het in de praktijk al eens voorgekomen dat Microsoft tóch patches uitbrengt na het einde van de ondersteuning. Zo'n zeldzame update is dan voor een zeer kritieke kwetsbaarheid waarvan actief misbruik wordt gemaakt. Dat was in mei 2019 het geval voor Windows XP en Windows Server 2003. Die twee besturingssystemen waren toen sinds respectievelijk 8 april 2014 en 14 juli 2015 niet meer ondersteund.

Water bij de Windows-wijn

Zo'n uitzondering is zeer zeldzaam en Microsoft zal het zeker niet vooraf als mogelijkheid erkennen. Voor Windows 10 heeft het bedrijf eerder wat water bij de wijn gedaan. Microsoft is al afgeweken van zijn oorspronkelijke plan om de ondersteuning per 14 oktober dit jaar te stoppen. Het aanbod van een tijd lang extra securityupdates is voor consumenten geheel nieuw. Voor eerdere veelgebruikte Windows-versies zoals XP en 7 was die mogelijkheid er simpelweg niet.

Deze uitzondering voor gewone gebruikers kwam nadat de Amerikaanse consumentenorganisatie Public Interest Research Group eind 2023 een petitie had opgezet. PIRG wilde daarmee Microsoft ertoe bewegen de ondersteuning voor Windows 10 te verlengen. De insteek was het dreigende ontstaan van een enorme hoeveelheid e-waste, die toen werd geschat op 400 miljoen tot wel 1e-waste miljard pc's wereldwijd.

De huidige schatting hiervoor ligt aan de onderkant van dat bereik: PIRG gaat uit van 400 miljoen pc's, maar vindt dat nog steeds een grote golf aan e-waste. Een woordvoerder van de consumentenorganisatie spreekt tegen Tweakers van ruim 725 miljoen kilo aan elektronisch afval dat in één klap ontstaat door het supporteinde voor Windows 10. PIRG houdt een e-wastekerkhof bij voor uiteenlopende gadgets, smartspeakers, wearables, smartphones en computers.

Met elke dag die voorbijgaat, worden er meer computers met Windows 10 vervangen of afgeschreven, zegt de woordvoerder. De berg wordt dus kleiner, maar het zijn volgens hem nog altijd veel te veel computers die straks afgedankt dreigen te worden. Het nieuwe gratis ESU-aanbod voor Europese consumenten kan een vertragend effect opleveren voor dit milieuprobleem.

Herhaalde oproep

De woordvoerder van PIRG meent dat de concessies die Microsoft tot op heden heeft gedaan slechts een 'marginale impact' hebben. Hij stelt dat er nog niets is gedaan om de kern van dit probleem aan te pakken en speculeert over het soort mensen met computers die te oud zijn om te mogen upgraden naar Windows 11.

Zij kunnen zich mogelijk geen nieuwe pc veroorloven, het betalen van 30 dollar voor een jaar uitstel kan ook te veel zijn en de gratis opties kunnen onbekend of te complex zijn. Het aangepaste aanbod voor consumenten in de Europese Economische Ruimte vereist nog altijd een Microsoft-account en inschrijven voor de uitgebreide beveiligingsupdates.

PIRG heeft recent opnieuw de oproep gedaan om de ondersteuning voor consumenten gratis en aMicrosoft-account, inloggenutomatisch te maken, dus zonder aanvullende voorwaarden en zonder dat actie van consumenten nodig is. "Dat is de enige echte oplossing." De Amerikaanse organisatie heeft daarbij de handen ineengeslagen met belangenorganisaties wereldwijd. Dit omvat de Europese Right to Repair-coalitie Repair.eu, het Amerikaanse Consumer Reports, het reparatiebedrijfbedrijf iFixit, het Britse Restart Project en het Franse Halte à l’Obsolescence Programmée.

Nog twee weken

Ondertussen is het wachten op het openstellen van de ESU-inschrijving. Volgens Microsofts planning van eind juni had die mogelijkheid medio augustus algemeen beschikbaar moeten zijn. De uitrol had in juli van start moeten gaan met een previewupdate voor testers. De Europese concessie van Microsoft heeft deze planning mogelijk doorkruist. Daarmee begint de tijd wel te dringen voor thuisgebruikers die op Windows 10 willen blijven: over twee weken vervalt de reguliere ondersteuning en daarmee de huidige manier waarop beveiligingsupdates binnenkomen.

Redactie: Jasper Bakker • Eindredactie: Marger Verschuur

Reacties (220)

220
219
119
4
0
80

Sorteer op:

Weergave:

Mijn bedrijf gooit tientallen computers gewoon weg. Sommige van die dingen zijn geen 5 jaar oud.

Ik heb voorgesteld dat ze deze schenken aan goede doelen of desnoods verloten onder werknemers maar er is nul interesse.

"Njet. We gaan ze gewoon weggooien."

Hoewel Microsoft een enorm grote verantwoordelijkheid draagt voor de toekomstige hoop e-waste zijn het ook lokale bedrijven en mensen die eens verder moeten kijken dan hun neus lang is en stappen kunnen ondernemen om deze gigantische afvalberg te vermijden.

Overheden kunnen ook campagnes starten om gebruikers naar open source alternatieven te sturen. Het is tijd om de Apple Microsoft duopolie te doorbreken.
Ik heb voorgesteld dat ze deze schenken aan goede doelen of desnoods verloten onder werknemers maar er is nul interesse.
Je zou kunnen opperen om in zee te gaan met een gerenommeerde tech recycler. Die komen het gratis ophalen en worden daarna opnieuw ingezet. Om het management meer incentive te geven, grotere leveranciers hebben vaak ook contacten. Dan wordt het opgehaald en krijg je ook nog wat tegoed terug.

Loten onder medewerkers wordt vaker wat lastig over gedaan heb ik gemerkt, zeker bij wat grotere bedrijven. Vermoedelijk een stukje angst voor onrust/afgunst ofzo? Policy bij mijn werkgever is ook dat er niks naar medewerkers gaat. Al wordt het gelukkig wel knap opgehaald.

Zou het vanuit de overheid een sterk signaal vinden als zij lokaal, bijvoorbeeld bij Bibliotheken. Intatieven subsidiëren om mensen met weinig kennis van zaken en wat oudere PC's helpen met overstappen naar Linux. Of het in ieder geval proberen. Aan alle kanten zijn we met milieu en verspilling bezig en hier kraait kennelijk niemand naar. Opmerkelijk.
Ja hier worden ze helaas voorzien van 5 gaten zodat niemand er wat aan heeft , hoe moeilijk is het alleen de ssd te vernietigen? Zo ancient is die ca 5 jaar oude hardware nou ook weer niet
Nou, best lastig blijkbaar. Wij hadden hier iemand zitten die we dit klusje hadden toegewezen. Die had overal de WiFi kaart uitgeschroeft. In plaats van de SSD.

Nu kun je van alles roepen over zo iemand.. maar feit is dus dat dit blijkbaar lastiger is dan jij en ik denken. En een organisatie wil dit soort verrassingen niet wil hebben en laten daarom gewoon het complete apparaat vernietigen.

Want er is dus een realistisch risico dat deze laptops dan incl. werkende SSD worden 'weggegeven' waar dat zonder SSD had moeten zijn en dat dan blijkt dat er allemaal data op straat ligt.
Geen idee wat de achtergrond van die persoon is, maar dit is toch vooral een probleem van de organisatie.


1) je weet de kwalificaties van de persoon die je zoekt en aanneemt

2) bij enige twijfel leg je uit wat er moet gebeuren

3) je voert een controle uit, het 2 paar ogen principe, zeker bij een dergelijk gevoelige klus


Het is allemaal echt niet moeilijk, zolang er maar nagedacht wordt. Dat is wat er mist in het bedrijfsleven, omdat de meeste beslissers geen flauw idee hebben wat ze aan het doen zijn.
Je hebt gelijk dat het een probleem van de organisatie is. Dat is ook wat ik zeg. En daarom kiezen organisaties voor een oplossing die het meest betrouwbaar is. En dat is het volledige apparaat vernietigen.

Jij noemt 3 punten op die alle 3 helemaal niets garanderen en bovendien erg kostbaar zijn.

Want hoe toets je 1)

Hoe weet je zeker dat diegene die 't uitlegt bij punt 2) zelf voldoende onderlegd is?

3) hoe vang je de edge cases af zoals een computer met zowel een SATA HDD als een M2 SSD?

4) hoe vang je uberhaupt af dat je alle datadragers hebt (vergeten SD kaart in een slot)

Het is bovendien geen 'set and forget' iets. Datadragers veranderen nogal (HDD, SSD, M2, eSATA, USB, PCMCIA, SD, etc, etc) dus de werkinstructie moet ook periodiek gereviewed worden. Wat als je dat te laat doet en het blijkt dat je al een hele serie oude laptops met SSD hebt weggegeven?

Hoe ga je om met vastgesoldeerde datadragers (hallo Apple)? En hoe weet je dan of dat het geval is? Ga je daar een inventarislijst van bijhouden? Wie is daar de eigenaar van? Is die persoon dan ook betrokken bij de inkoop? Ga je dan eisen stellen aan je hardware? Zo ja, wat als daar aan voldoen steeds duurder gaat worden?

En dan denk je misschien 'klinkt allemaal te doen', maar realiseer je dan dat zelfs Microsoft nog wel eens vergeet om tijdig een certificaat te verniewen en er dus geheid een keer wat mis gaat.

Jouw opsommingslijstje is verre van compleet. En om dat wel compleet te maken moet je al weer een flinke constructie optuigen. En dat alleen om een laptop met een straatwaarde van 150,- een jaar of 4 a 5 uitstel van executie te geven.

Dan is het alternatief van het hele apparaat door de shredder ineens toch wel interessant.
Idealiter zou je iemand willen hebben die de laptops / pc's factory reset, niet perfect omdat die persoon nog steeds een checkbox kan missen maar is wel simpeler. PC's met hele gevoelige data (bijvoorbeeld van CEO) zou je dan door de shredder kunnen halen en de rest een tweede leven geven.

Het is wel voor bedrijven een kans om iets duurzaams te doen ipv al dat greenwashing voor niet al teveel moeite.
Een factory reset wist de inhoud van de schijf niet. En al helemaal niet van eventuele extra schijven. Dus dat lijkt me helemaal geen goed idee.
Bij Windows is dat gewoon een optie in het reset programma. Staat wel onder “extra opties”. Grote maar, in mijn ervaring vergeet Windows regelmatig een schijf waardoor die na de reset alsnog vol is.
Wacht even, een certificaat is absoluut niet te vergelijken met waar het hier om gaat. Daarnaast, ook met dit "vernietigingsplan" kan er nog het nodige fout gaan.


Er zijn sinds jaar en dag ook al degause systemen, daar kun je theoretisch de hele computer in zetten.


Maar het is voor iemand die snapt wat hij/zij doet absoluut niet ingewikkeld om dit te doen. Het lijkt mij dan ook vooral wat voor data er op staat. Van een geheime dienst en het leger snap ik helemaal dat ze volledig (liefst op eigen terrein) vernietigd worden. Van de bakkerij om de hoek lijkt me dat minder relevant.


Het gaat er vooral om om die afvalberg te verkleinen. En een computer kan tegenwoordig makkelijk 15 jaar mee als het een beetje degelijke kwaliteit is.
Wij hebben genoeg studenten die een ICT stage zoeken ;).

Tevens kan ga ik regelmatig naar bedrijven toe met een 5-tal studenten om ss'd en/of hdd's op te halen voor onze schoolprojecten. Ter plaatse wipen we schijven volgens de US DoD 5220.22-M methode of als het snel moet met de British HMG IS5 Baseline methode.

Mocht je ze nog hebben en er is ruimte voor ons om dit te doen, graag een pb'tje :).
De aanname is, misschien onterecht, dat het hele apparaat vernietigen wel goed zal gaan. Daar kun je ook een bedrijf opzetten dat faalt.
En dan in het jaarverslag zeker een mooie paragraaf hoe milieubewust het bedrijf is?
Als ze de onderkap er even willen afhalen en daar 5 gaatjes in boren wil ik er graag 1-2 halen :+

Hier probeer ik ook een paar 7-8 jaar oude thinkpads los te weken voor zowel intern (bij de computercursus de administratie) gebruik als voor mezelf, en je zou denken dat men geld krijg voor ze bij de vuilnisbelt aanbieden. Tussen ze zijn niet bruikbaar tot de batterij is 80% tot "het kost veel moeite om de HDD eruit te halen".
[...]
Loten onder medewerkers wordt vaker wat lastig over gedaan heb ik gemerkt, zeker bij wat grotere bedrijven. Vermoedelijk een stukje angst voor onrust/afgunst ofzo? Policy bij mijn werkgever is ook dat er niks naar medewerkers gaat. Al wordt het gelukkig wel knap opgehaald.
Dit is met name een probleem omdat een laptop vanwege wet- en regelgeving naar waarde moet worden verkocht, er BTW over geheven moet worden etc. Als je namelijk een laptop weggeeft of ver onder een realistische waarde verkoopt aan medewerkers, wordt het gezien als beloning, waar weer belasting over wordt geheven. E.e.a. is terug te vinden in de werkkostenregeling (WKR). In het ergste geval mag de werkgever 80% werkgeversheffingen betalen over het bedrag (en dan bedoel ik de waarde van de beloning, de laptop dus).

Als er in de organisatie ook nog eens sprake is van publiek geld, dus overheidsbijdragen, is het helemaal lastig: dan is het opeens een (deels) gesubsidieerde laptop.

Dat soort dingen vinden accountants en belastinginspecteurs niet zo leuk en kan voor de werkgever een fikse boete opleveren.
Dan verkoop je ze aan een opkoper / leverancier van nieuwe systemen waarmee je de afspraak maakt dat je eigen personeel een speciale prijs kan krijgen. Dan is het opgelost.


Met het personeel maak je de afspraak dat ze niet bij interne IT terecht kunnen voor support.


En ja, met bedrijven die te maken hebben met overheid of publiek geld is dit lastiger, maar zijn er nog steeds opties.
Dat klopt, afspraken maken met een opkoper is dan een prima oplossing en bij mijn weten ook de enige juiste.
Ik weet niet hoe het in Nederland zit maar normaal wordt alles afgeschreven over x jaar, auto's bijvoorbeeld zijn 0 op de balans na 5 jaar. Dus oudere PCs kun je op dat moment zo weggeven.
Ja, de laptops zijn in een jaar of 5 afgeschreven naar (vrijwel) 0, maar dat is niet een realistische, economische waarde.

Het klinkt een beetje amateuristisch, maar op het moment dat een laptop van de hand gedaan moet worden bij een bedrijf, gaat men naar Marktplaats (of Tweakers V&A) en zoekt men naar vergelijkbare laptops die worden aangeboden om een juist bedrag te bepalen.

Dat is ook wat gehanteerd moet worden, die economische waarde. Dat een laptop is afgeschreven in je boekhouding, betekent niet dat hij echt helemaal niets meer waard is. Het betekent alleen dat je de kosten van aanschaf (de investering) hebt mogen verdelen over 5 jaar of meer.
Slecht voorbeeld, auto's schrijf je juist niet af naar 0 binnen 5 jaar. Dat zou ook wel heel gek zijn.

Electronica zoals computers wel.
Voorstel: Bij ons hebben ze een "green IT" programma. Afgeschreven hardware wordt gewiped en krijgt een windows installatie. Medewerkers kunnen een 5 jaar oude laptop voor ongeveer 50 euro overnemen.

Jaarlijks wordt dit bedrag overgemaakt naar een goed doel naar keuze van de IT afdeling (vaak gerelateerd aan het beschikbaar stellen van IT middelen voor ontwikkelingslanden).
Een Windows installatie is nou net wat dus niet gaat werken in dit geval :+

Linux kan natuurlijk prima.
Waarom zou dat niet kunnen? Een laptop die 5 jaar geleden is aangeschaft heeft de 8e of 9e generatie Intel en die word ondersteund door Windows 11.
Ik heb een Intel 8ste generatie laptop, deze staat niet in de microsoft lijst voor CPU's, en dus is deze niet compatibel. overigens draaien enorm veel systemen ook nog op Generatie 7.. niks mis mee.. behalve bij windows 11
Oh dat wist ik niet, ben namelijk zelf nog niet een laptop tegen gekomen uit de 8e generatie die Windows 11 niet ondersteund. Verder mee eens dat generatie 7 zeker niet oud is en Windows 11 zou moeten ondersteunen maar dat is weer een andere discussie.
Precies, ik vind ook dat als je eis "2 cores of meer met 2Ghz snelheid" is, en je CPU TPM2.0 ondersteund en 4 cores op 3.2GHZ heeft, dat ik het dan onzin vind dat het niet op de ondersteunde lijst staat, tenzij er iets is met de microcode of andere dingen.. maar dat geven ze niet aan

ook zijn er duizende versies CPU's bij intel, die lijst kan niet onbeperkt lang zijn, en het zou mij verbazen als microsoft dan ook elke cpu test..
Dit is hetzelfde als bij de milieuzones in Nederland. Een auto met bouwdatum vanaf xx-xx-xxxx mag erin, ongeacht de Euro-norm waaraan die auto voldoet.
Totale onlogica.
Hoe kom je daar nu bij? De auto moet voldoen aan minimale milieu eisen. Heeft niet met de bouwdatum te maken.
Hoe kom je daar nu bij? De auto moet voldoen aan minimale milieu eisen. Heeft niet met de bouwdatum te maken.
Even nagezocht. Excuses, ik rijd al een aantal jaar geen auto meer. De milieuzoneregel in kwestie is inmiddels opgeheven:
Rotterdam: De milieuzone voor personen- en bestelauto's in Rotterdam werd per 1 januari 2020 opgeheven, wat betekent dat dieselauto's van vóór 1 januari 2001 weer de stad in mogen.
bron

De kromme situatie die hier namelijk ontstaan was is het mooist te schetsen aan de hand van een voorbeeld van twee vrienden. Eén reed een VW Lupo 3L TDI van eind 2000 als youngtimer op z'n bedrijfje. Hij mocht de stad niet meer in, want de auto was ouder dan 1-1-2001, ondanks de Euro 4 norm.
Een ander reed een Mercedes E400 CDI van 2002 mocht de milieuzone in maar was Euro 3. Zo krom als een hoepel, die regels :)
Aha, vandaar. Maar ik heb er met mijn vorige auto zelf mee te maken gehad. Ben je zuinig op je auto, mag je nergens de stad meer in. De huidige regels met EURO normen zijn op zich duidelijker en ook consistent te gebruiken in binnen en buitenland (binnen Europa uiteraard).

Voor mij was het gevolg dat ik ook niet de stad in kon waar ik woonde. Ik kon nog wel bij huis komen (buiten de milieuzone), maar een stukje verderop mocht ik niet meer rijden. Absurd. Zeg dan nog op zijn minst: "zolang je deze auto hebt mag je nog de zones in, maar zodra deze van eigenaar wisselt mag dat niet meer". Dan kun je de auto oprijden als het ware.
Geen laptop, wel pc met 7e gen Intel cpu maar zelfs met de TPM skips bleef die herhaaldelijk klagen over updates die niet mogelijk waren of ander gezeik rondom TPM m.b.t. Windows 11
Ik heb hetzelfde met mijn (9 jaar oude) laptop met 6e generatie i5 CPU. Ding is niet de snelste meer maar kan dus ook niet updaten naar windows11. Gelukkig nog een jaar extra support, dan haalt hij hopelijk zijn 10e verjaardag. Daarna zien we wel weer.

Vind dat verder ook een prima tijd dat deze ondersteund is.
Het gaat natuurlijk inderdaad om systemen die niet meer onder Windows 11 draaien. Dat zijn er dus blijkbaar, volgens het artikel, nog zo'n 400 miljoen wereldwijd.
400 miljoen valt me op zich nog mee, wel zonde van de waste natuurlijk
Dat is natuurlijk absoluut niet waar. Een apparaat wat destijds geproduceert is voldoet hoogstwaarschijnlijk, maar hoeveel systemen zijn er niet jarenlang nog verkocht die niet W11 compatable zijn?
Een heleboel niet zo oude cpu's worden door Win11 niet gesupport om meerdere redenen. Google ze maar. Wat ik me herinner is dat ze de POP_CNT call in hardware moeten supporten en TPM 2.0 hebben. Ik heb drie machines verkocht/weggegeven omdat win10 het eindstation was voor windows terwijl win11 er met gemak op had kunnen draaien.
Probleem wat ik vooral ken is dat alle mensen die van de baas zon systeem overnemen ook automatisch denken aanspraak te kunnen maken op technische ondersteuning voor het ding. Dat kost het technische personeel in de toekomst dus tijd en frustraties omdat de verantwoordelijkheid voor het nee verkopen aan collega's bij hen wordt neergelegd.
Bij ons gaan er ook bijna honderd pc's naar de recyclaar hiervoor.
Echt nuttig.

[Reactie gewijzigd door Polderviking op 2 oktober 2025 10:55]

Dit is toch gewoon hoe Windows al 40 jaar werkt?

Ik ben een oude lul en ik heb dit soort outrage artikelen al vele malen voorbij zien komen. Het enige verschil is dat in 2025 computer technologie niet meer snel evolueert vergeleken met 1998.
Nee. Microsoft stelt nu met Windows 11 voor het eerst eisen aan systemen, die niet puur betrekking hebben op performance.

Vroeger werd je pc gewoon te traag, nu zit het hem in TPM support en hebben ze qua CPU support ergens een, in mijn beleving, vrij arbitraire lijn getrokken.
Er zijn genoeg systemen die uitgesloten worden die prima de capaciteit hebben om Windows 11 te draaien.

[Reactie gewijzigd door Polderviking op 2 oktober 2025 13:19]

Nee hoor Windows heeft altijd systeem eisen gehad.
Met weggeven los je het onderliggende probleem niet op? Er is een reden dat de computers weggaan.

Met weggeven hou je dit probleem in stand. Ik zou wel opteren voor netjes laten recyclen.
Computers gaan meestal weg omdat ze zijn afgeschreven en de fabrikant geen ondersteuning meer geeft voor het model. Niet omdat je ineens een hoge uitval hebt. Maar het is net die hoge uitval die je dus wenst voor te zijn. Want op een moment wordt een bepaalde reeks machines zo oud dat het uitvalspercentage begint toe te nemen. En als je dan nog moet gaan plannen voor een massale vervanging, dan kom je gewoon te laat.

Het is vanuit economisch standpunt dus gewoon zinvoller om met verwachte kosten en budgetten te werken in plaats van het aan het toeval over te laten. Zeker in grotere organisaties.
Dat Windows 10 niet meer ondersteund wordt toeval noemen……
Dat zegt @Blokker_1999 niet. Hij zegt dat fabrikanten van de hardware na 5 jaar doorgaans geen ondersteuning meer geven. Dan gaat het bijvoorbeeld over bios-updates en drivers voor interne componenten.

Ik heb het zelf meegemaakt: ik had drie jaar een laptop van mijn werk in gebruik die nog prima was, maar die ik móest omruilen voor een nieuwer model van een andere fabrikant, omdat de ondersteuning afliep. Heel stom, want ik was heel tevreden met mijn oude laptop. Dat de vervanger ook al gebruikt was door iemand die er duidelijk niet netjes mee omgegaan was, vond ik ook niet heel geslaagd, maar dat terzijde.

Op beide laptops draaide gewoon Windows 11 dus daar lag het niet aan.

[Reactie gewijzigd door PCG2020 op 2 oktober 2025 10:33]

Nu ben ik lost. Dit nieuwsbericht gaat over het verlengen/stoppen van Windows 10.

de reactie (waar ik op reageer) is dat de laptops worden weggegooid. Ik neem aan omdat die niet kunnen worden geüpgraded naar Windows 11.

Weggeven is dat niet handig omdat je dat potentieel onveilige computers gaat weggeven.

Dit had je kunnen voorkomen door tijdig te investeren in hardware die wel kan draaien op Windows 11.

Als je vijf jaar geleden hebt geïnvesteerd in computers die niet te upgraden zijn heb je m.i. zitten slapen.

[Reactie gewijzigd door La1974 op 2 oktober 2025 12:17]

Compatibility issues met het OS zijn juist vaak niet de enige oorzaak van het grootschalig vervangen van apparatuur, zoals ik al aangaf (en Blokker_1999 ook).

Vervangingscycli moeten juist voorkomen dat apparaten te oud worden, zowel om hardware- als softwareproblemen (waaronder compatibiliteit met het OS) voor te zijn.

Je hebt gelijk wanneer je zegt dat partijen hebben zitten slapen wanneer ze nu pas systemen gaan vervangen omdat ze niet compatible zijn met Windows 11. Maar ik heb het vermoeden dat grootgebruikers van ICT-apparatuur al rekening hielden met Windows 11 bij de aanbesteding van de voorlaatste ronde nieuwe apparaten: mijn werkgever in ieder geval wel, ook al zijn die apparaten inmiddels ook alweer uitgefaseerd omdat de ondersteuning door de fabrikant afliep.
Mijn reactie stond compleet in het teken van Windows 10. Dus alles wat gezegd is over het vervangen van hardware buiten deze oorzaak om is voor mij off-topic. Daarom snapte ik de reacties niet. Maar het is duidelijk nu.
Wat natuurlijk ook kan, is eerst afschrijven. En dan kijken naar percentage uitval, en pas vervangen wanneer dat percentage te hoog wordt.... levertijden zijn nu weer normaal.
Als sommige van die dingen nog geen 5 jaar oud zijn, en veelal zakelijk, zal deze gewoon Windows 11 kunnen draaien.

Dit is gewoon zoals vele bedrijven die om de zoveel jaar alles vervangt. Alleen deze flikkert ze weg ipv. er iets goeds mee te doen blijkbaar.
Ik vraag me af of er daadwerkelijk sprake van een onderliggend probleem is of dat we dit wellicht als kans moeten zien. Veel van die hardware functioneert prima. Het is Microsoft dat graag TPM en daarmee ook DRM wilt pushen. Binnen de EU wilt men minder afhankelijk zijn van Amerikaanse tech bedrijven. Dan is dit de kans om in Linux te investeren en het naar het grote publiek te pushen.
Microsoft moet met de markt mee en deze markt heeft een eis van TPM en DRM. Dan nog heeft het verhaal 2 kanten:
  1. Computers waarin je nog een TPM chip kan zetten zouden nog mee moeten kunnen.
  2. Een uitstapje voor Microsoft om eens de e-waste berg van dichtbij te mogen bekijken.
Het zwaard snijdt weer eens aan 2 kanten. Het is een heel complex gebeuren waarin belangen voorop staan en we willen alleen het milieu ontzien als het hunzelf geen moeite kost. (sommige nemen het privévliegtuig naar de klimaattop...weet je nog?)
Toch zie ik geen heil in Linux. Op mijn ICT opleiding waar iedereen in de 1e werkt met Linux in een VM omgeving, maken gemiddeld 3 studenten per klas de overstap naar Linux als main OS. En dan vooral de technische richting als Software Development of Infrastructure of Technical/Embedded Development. Waar richtingen als Data Analyses en Media vrijwel 80% Windows zijn en 20% macOS. Is software de middelmaat waar 1a3 studenten Linux kiezen per klas (van 20 a 30 studenten). En dan op de veel kleinere richtingen (kijkend naar het aantal studenten die hier voor kiezen) zie je wel wat meer mensen Linux draaien. Maar de meeste van deze gebruikte ook al Linux voor de opleiding.

Ik weet dat Linux heel ver is gekomen en bepaalde distros erg op Windows lijken. Maar iedereen groeit op met Windows. En ja soms veranderd het uiterlijk maar je herkent alles en alles werkt hetzelfde, Windows 8 daargelaten…

En de mens is toch een gemaksdier.
Inderdaad en die reden is dat bedrijven allemaal op vaste termijn vervangings cycli zitten ongeacht de staat van de hardware.

Ik neem altijd mijn oude werklaptop over. Ik kan op dit moment 4 generaties+ terug. En al die laptops zijn bruikbaar. De oudste hebben mindere batterijen. Dat is 12 jaar prima hardware.

Het probleem is het bedrijf. Maar als het hardware is van een beetje kwaliteit, met een beetje nette omgang is er er na de termijn weinig tot niets mis mee.
Het verloten, verkopen of weggeven aan personeel stuit op diverse problemen.
  • Het wordt door de belastingdienst gezien als loon in natura.
  • ICT collega's worden continu lastig gevallen met vragen over die oude apparatuur en hoe mensen Windows (en andere software) erop krijgen.
Dus nee je kan het beter aan een opkoper of recycler verkopen.


P.S. Ik heb het zelfs mee gemaakt met collega's die gingen klagen dat een gekregen laptop er na een half jaar mee ophield. Of we die even op kosten van de zaak konden laten repareren.

Of dat de batterij slechts was.

En vragen waarom er niets op de harde schijf (of SSD) stond..... en wat ze er nu mee moesten doen.
bij ons kan iedereen zijn eigen laptop overnemen, maar als ICT bedrijf ligt dat wellicht iets makkelijker. Maar zelfs dan kan je de voorwaarden er met grote letters opzetten. En loon in natura? Dat is niet echt een probleem voor iets van 1 keer in de zoveel jaar.

Ik herken zeker jou argument. Maar een recycler/opkoper is dan ook prima. Het enige dat echt niet kan is moedwillig slopen en op de afvalhoop werpen. Dat is gewoon slecht. En dat is wat bedrijven toch vaak doen.
Bij ons stond het ook met grote letters erbij, maar toch werd je "lastig" gevallen met veel vragen.
Ja, dat herken ik, maar tegelijk kan je een paar keer heel bot daarover zijn en dan is dat vlug over.
hier een 1300 man allemaal een nieuwe laptop. ben benieuwd in welk jaar ik aan de beurt ben
Maar als ze slechts 5 jaar oud zijn, dan is het dus niet omdat ze te oud zijn voor Windows 11. De meeste bedrijven vervangen computers elke 3 tor 5 jaar, dus opmerkelijk is dat niet.

Wat ze met oude hardware doen hangt af van bedrijf tot bedrijf. Bij mijn vorige werkgever verkochte we ze aan een op koper, bij mijn huidige wissen we de oude laptop en mag je hem daarna mee naar huis nemen. De laptops die overblijven schenken we jaarlijks aan een organisatie die ze weer klaar maakt voor scholen.
Mijn bedrijf gooit tientallen computers gewoon weg. Sommige van die dingen zijn geen 5 jaar oud.
Dat heeft dus niks met Windows 11 te maken want machines van 5 jaar oud zitten ruimschoots boven de minimale systeemeisen.

Computers in 5 jaar afschrijven is de normaalste zaak van de wereld voor bedrijven.

[Reactie gewijzigd door youridv1 op 2 oktober 2025 11:09]

Jouw bedrijf kan ze verkopen aan een refurbisher.
5 jaar oud en niet de gepaste hardware hebben?
Ondertussen staan er hier in Griekenland desktops en laptops in de winkels met een 3de tot 7de generatie Intel cpu in de 'refurbished but almost as new corner' vanaf pakweg 80€ tot een 200€, gewoon omdat een nieuwe voor teveel mensen onbereikbaar is. Een 8ste generatie kost plots bijna het dubbele van de voorgaande omdat win11 er op kan draaien. Wij in de Benelux gooien ze weg. De wereld zoals die is...
Als je de schijven er uit haalt en gecertificeerd laten wipen + vernietigen (wat voor bepaalde ISO certificeringen misschien zelfs verplicht is) kun je ze compleet risicoloos aan welke werknemer/hobbyist/reparateur/goed doel meegeven. Bijna gratis (want, kost wel wat tijd natuurlijk) goede reclame voor het bedrijf.
Bij welke gestapo werk jij?
Zelfs weg geven doen ze niet?
Hier mag je de pc houden als ze hem af danken. Al is dat niet per se om de x jaar, maar als ze hun werk niet meer fatsoenlijk kunnen doen.
De HDD of sdd krijg je weliswaar niet. Die worden vernietigd. (Alsof ik nog geen miljoen keer de kans had om alles te kopiëren...)
En daar zit je dan met je papieren rietje...
dus als jouw bedrijf computers weggooit vanwege een operating systeem dat 15 jaar geleden uitkwam, is het de schuld van microsoft?
Linuxvarianten draaien en even veilig of veiliger op. Het kan dus wel. Los daar van is de impact op het milieu gigantisch.
Over een jaar is het weer hetzelfde probleem. Consumenten gaan niet meer zomaar goedwerkende hardware vervangen. Ik hoor ze al:”vorig jaar hoefde ik toch óók niet ineens te upgraden, dan nu ook niet”

Beter zou zijn als ze die idiote hardware eis zouden laten vallen. Dan maar een ‘iets minder veilig’, maar up to date OS, dan deze gatenkaas laten voordbestaan.

De oude i7700 game laptop van zoonlief knort nu vrolijk Mint, maar niet iedereen kan dat

[Reactie gewijzigd door fenrirs op 2 oktober 2025 07:18]

De oude i7700 game laptop van zoonlief knort nu vrolijk Mint, maar niet iedereen kan dat
Wél iedereen kan dat.

Het is belachelijk simpel om Linux Mint te downloaden en te gebruiken.

En voor goed opgestelde vragen zijn d'r genoeg mensen op het forum die je verder willen helpen.

Enige probleem is dat mensen niet willen.
Hoewel het echt niet moeilijk is, moet je niet onderschatten hoe steek de gewenning is (en hoezeer dat kennis vervangt), iets anders interface (ja iets is al genoeg) en alles is eng.

Een forum gaat vaak niet helpen voor deze groep, ook dat kan lastig aanvoelen en is een te grote drempel.
Ik denk dat dat wel mee valt. Er had ook niemand problemen mee om met smartphones te leren werken, en die zijn toch significant anders dan een PC OS. Iemand zelf uit laten zoeken hoe het browser icoontje er nu uit ziet is wellicht wat lastig voor sommigen (alhoewel die er op ieder OS hetzelfde uit zien), maar een korte uitleg na de installatie doet wonderen. Mijn gepensioneerde vader kan prima uit de voeten met Linux. Beter dan met Windows XP vroeger, dat was altijd drama.
Er had ook niemand problemen mee om met smartphones te leren werken, en die zijn toch significant anders dan een PC OS.
Toch denk ik dat telefoon wel anders is dan een computer OS. De OS van de telefoon is beperkt. Omdat je daar maar bepaalde dingen mee moet / kan doen. Een spel werkt of werkt niet. Er zijn geen fixes te verzinnen (bijvoorbeeld nieuwere drivers te installeren). Ik doe daar geen cmd opstarten en bijvoorbeeld ipconfig (met een hoop onbekende enge tekst voor hun) of de register openen. Er is maar 1 plek waar ze de software hoeven te downloaden in plaats van overal op internet (even Windows 11 nagelaten). Op een telefoon wordt de geheugen groot gedeelte zelf beheerd en daarnaast is er een opschoon functie die automatisch dingen doet. Het heeft dus geen taakbeheer met veel onbekende namen waarvan ze niet weten wat het is. Bepaalde functies gebruikt men niet zoals het kopiëren en verplaatsen van bestanden (exclusief foto's in galerij) want mensen kennen de bestandsbeheer niet. Of werden sommige dingen makkelijker door andere apps (foto's delen via WhatsApp) in plaats van bijvoorbeeld Quick share of delen Bluetooth.

Daarnaast was de smartphone nieuw. De eerste versies waren heel simpel en mensen gingen dus mee met de nieuwe technologieën en verbetering van de OS en dus de stap was kleiner per nieuwe telefoon.

Daarnaast mentaal is het anders. Een smart telefoon was nieuw en nieuwe dingen zijn makkelijker aan te wennen. Linux is natuurlijk dan ook nieuw maar mentaal is het niet nieuw maar anders. In plaats van nieuwe dingen aan te leren kan het aanvoelen alsof je andere dingen extra moet aanleren of oude "gewoontes" moet aanpassen. Ook zagen de mensen gemakkelijker de voordelen. Als je iemand op bezoek had die een smartphone had dan kon het bijvoorbeeld gebeuren dat iemand even snel een mailtje moest sturen via de telefoon. Of tijdens een gesprek een vraag (bijvoorbeeld welke acteur was in de film...) dan even snel opzoeken. Mensen zagen dus de voordelen gebeuren. Linux heeft eigenlijk geen voorbeelden die zo maar gebeuren.

Ik denk dat een betere vergelijking zou zijn iemand die zijn hele leven Android gebruikt ineens naar een IPhone zou gaan. Ondanks dat veel dingen hetzelfde zou zijn (Bluetooth heet gewoon Bluetooth, zaklamp heet hetzelfde) zullen veel dingen verstopt zitten op andere plekken en werkt het anders. Voor veel mensen is dit niet fijn.
Het is een lang betoog dat je hier houdt en je hebt ook niet perse ongelijk. Verandering is moeilijk voor veel mensen.

Echter, de support voor W10 gaat gewoon ophouden. Dus gebruikers die moeite hebben met verandering gaan sowieso door een zure appel heen moeten. Linksom of rechtsom.

De delta tussen W10 en Linux Mint is echter niet groter dan de delta tussen W10 en W11.

Als je het niet gelooft: klik gewoon eens rond in een online omgeving.

Online Linux Mint Live omgeving
Helaas heb ik alleen een oudere telefoon (en geen computer) en leek het niet te werken. Dus ik heb even gekeken naar een beginner tutorial op youtube. En het lijkt inderdaad erg op Windows. Toch denk ik dat vele liever de stap naar Windows 11 maken (met een programma dat de oude startmenu nadoet). Voelt gewoon veiliger. Bekende naam, ik (als hun support) heb geen echte Linux ervaring dus ik kan niet echt helpen, bang dan dingen niet werken zoals printers, games of andere programma's waar ze aan gewend zijn (bijvoorbeeld mijn vader speelt alleen Zuma, een spel uit 2003, op Windows 10 werkt het maar Windows 11 weet ik niet). Daarnaast heeft Linux gewoon een bekendheid dat het ingewikkeld is.

En ik denk dat vele ook gewoon Windows 10 zullen blijven gebruiken. Want ze doen veel op de telefoon tegenwoordig. Ze hebben de gedachten dat ze toch geen belangrijke data hebben op de computer (dus ze kunnen weinig kwijt raken, de gedachten dat zelfs met updates (of juist door updates) evengoed problemen konden komen. Of ze kunnen niet updaten naar Windows 11 maar willen niet veranderen naar Linux. Of ze zijn niet belangrijk genoeg om aangevallen/gehackt te worden.

[Reactie gewijzigd door Daoka op 2 oktober 2025 13:42]

Tja, ik denk dat die reputatie van ingewikkeldheid echt achterhaald is.

Grote kans ook dat oudere games prima op Linux Mint werken. Hier thuis wordt gewoon Settlers 3 en Worms 2 op Mint gespeeld (via GoG/Lutris). Voor de meeste printers/scanners zitten de drivers al in de kernel, werkt out-of-the-box. En Linux Mint heeft ook gewoon een startmenu.

Dat gezegd: Ik ben het wel met je eens. Als jij geen ervaring met Linux Mint hebt, dan moet je niet andere mensen daar zomaar op gaan overzetten. Dat is vragen om gedoe.

Maar je hoeft ook niet te gaan zenden dat het allemaal zo anders is en zo ingewikkeld. Het is meer dat jij er onbekend mee bent. En onbekend maakt onbemint :+ .

[Reactie gewijzigd door Biggg op 2 oktober 2025 14:30]

Maar met die logica kunnen mensen hun Windows versie ook niet updaten, daar veranderd ook het nodige aan de interface.
Gaat ook niet altijd even makkelijk, maar het naampje blijft vertrouwd en in grote lijnen blijft het hetzelfde, word (boeit voor veel gebruikers niet dat, dat niet deel is van het os). Bij grote updates (Windows 8 )zie je wel veel frictie.

[Reactie gewijzigd door Ed Vertijsment op 2 oktober 2025 12:24]

Ja, beide argumenten komen neer op dat mensen het niet genoeg willen.

Ook computerhulp-bedrijven of verenigingen zullen je prima op weg kunnen helpen.

En de officiële guides van Linux mint zijn goed te volgen. Praktisch iedereen die roept dat hij het niet kan, heeft het nooit geprobeerd.

Het is geen arch linux ;)
Huidige generatie lijkt me juist gewend aan verschillende interfaces. Telefoon, tablets, Chromebooks, PC, Playstation, kan die Linux versie ook nog wel bij.
Ik heb (ter voorbereiding van de Windows 10 situatie) recent Linux Mint op een tweetal oudere laptops van mezelf geïnstalleerd, maar daarbij liep ik er toch wel tegenaan dat ik allerlei instellingen in de BIOS moest aanpassen (bootvolgorde en bepaalde security-settings) waarvan ik vermoed dat de gemiddelde gebruiker daar toch wel wat moeite mee gaat hebben. De setup-wizard van Linux Mint is op zich redelijk gebruiksvriendelijk maar als je het op een bestaande Windows-computer wilt installeren dan stel ik me zo voor dat er daarin ook wel wat keuzes zitten rondom het behouden van bestanden die voor een gemiddelde gebruiker wat minder makkelijk te maken zijn.
ik heb een pc op zolder met een tplink wifi adapter.. Dat lukt dus in Linux niet om die simpel aan de praat te krijgen. De officiele drivers vna de site werken niet, alleen obscure commando's gevonden op een forum liet het werken. No way dat dit voor de gemiddelde gebruiker "makkelijk" is. Dus ik zie een gelijk issue. Helaas is Linux nog steeds niet out of the box bruikbaar.
Op linux werkt deze gelijk uit de doos:

fenviAX1800
[...]

Wél iedereen kan dat.

Het is belachelijk simpel om Linux Mint te downloaden en te gebruiken
Nee, niet iedereen kan dat. Ik zou willen dat ik Linux Mint draaiend kreeg op mijn machine, want ik heb helemaal geen zin om naar Win11 te gaan. En gezien hoe goed mogelijk het is om te gamen op Linux zou ik maar wat graag gewoon Linux Mint erop zetten.

Maar er zijn dingen die onder Linux (nagenoeg) onmogelijk zijn. Wil ik mijn PC kunnen gebruiken, dan moet anti-aliasing/cleartype/subpixelrendering op fonts gewoon uitstaan. Anders is het te onscherp om langer dan een paar minuten naar te kijken. Ten tijde van XP was dit een simpele toggle, dat werd daarna steeds lastiger, maar onder Windows is 't nog te doen. In Mint is het niet voor elkaar te krijgen. Ik ben zover gekomen in XFCE dat de menu's van het OS er nog prima uitzagen. Maar geen van de applicaties ging hier goed mee onderweg en waren nagenoeg onleesbaar.

Het is een edgecase, maar voor mij de reden dat Windows mijn enige optie is. En zo zijn er vast nog meer te benoemen.
Oftewel, je wilt niet zodanig graag dat je onscherpe pixels voor lief neemt? :)
Nee, geen zin om met hoofdpijn naar een scherm te zitten kijken, als ik daar met een alternatief geen last van te hebben.

Het hoeft van mij echt niet hetzelfde te zijn (liever niet zelfs met een aantal dingen), maar het moet wel bruikbaar zijn. En dat is met Linux (voor zover ik werkend heb gekregen) simpelweg niet mogelijk op de manier die Windows wel kan.
Je hebt geen idee hoeveel verschil er is tussen tweakers en de massa.


Mijn moeder van 50 weet echt niet hoe je dat moet doen het woord browser zegt haar al niets laat staan iets als Linux mint
Ja, net zoals iedereen op de fiets naar het werk kan. De een fietst vijf minuten en de ander vier uur. Het is belachelijk simpel, je stapt op en begint te trappen. En als je het de eerste keer niet redt, dan is er altijd nog de bus of taxi. Enige probleem is dat mensen niet willen.

Moet ik er nog bij zeggen dat dit sarcasme was? Voor jou is het simpel. Mij gaat het ook wel lukken. Ik heb ook collega's gehad die meerdere malen instructie nodig hadden om Excel op te kunnen starten... Jij bent niet het referentiekader voor wat iedereen moet kunnen.
Ik wil je gerust een laptop geven waarop je eens mag proberen om Linux Mint werkende te krijgen.

Als er niet ondersteunde hardware in zit, veel plezier zou ik zeggen. En dan komen ze af met applicatie X die ook moet werken. Met wat geluk kan je het emuleren, maar dan komt men al snel met "we zullen Windows in een VM draaien!". En je bent weer met Windows bezig.

Linux kan een oplossing zijn voor een deel van de mensen, maar zeker niet voor iedereen.
Als iemand die aan de befaamde computercursus van de bieb meewerkt, wil ik je op het hart drukken dat sommige mensen noggeens een scrollwiel kan bedienen, in de paniek schiet als er een popup opschiet en alle verschillen tussen windows 10-11 en linux mint een no-go is.

Laat staan wanneer linux mint weer een van z'n probleemjes laat zien :+
Mag ik je even wat mensen sturen? Kijken of je daarna nog zo denkt. Denk aan mensen die denken dat telefoon scherm uitzetten gelijk ook telefoon uitzetten is. Mensen die een door mij geschreven handleiding met plaatjes, pijltjes om aan te geven waar met moet klikken, cijfers in welke volgorde, tekst in normale taal (dus geen computer taal zoals ip adres) om uit te leggen wat er gedaan moet worden om een printer te installeren wat mensen daarna nog niet durfde te doen. Mensen waar je soms na 5 keer iets simpels uitleggen het weer vergeten. Mensen die na een OS upgrade (in dit geval telefoon) mag uitleggen welke icoontje ze mogen gebruiken om te bellen of hoe de galerij er nu uit ziet. Mensen die wel Candy Crush kunnen installeren maar toen ze Outlook op de mobiel moesten installeren het niet wisten (te veel zoekresultaten terwijl er maar 1 Outlook heet).

Ik ben het zeker met je eens dat er genoeg mensen zij die het zouden kunnen maar te veel vast houden aan oude gewoontes (waaronder ik ook) of gewoon hulp nodig hebben bij de start. Maar ik heb te veel mensen om me heen die het zeer waarschijnlijk niet zouden redden. Ik zie eerder gebeuren dat ze dan de hele computer niet meer zouden gebruiken.
Mij lukt dat wel (zelfs een heel HPC clustertje is geen probleem hoor), maar kijk eens naar Mien van de breiclub of Wendy met haar vrijwilligers organisatie en gedoneerde laptop . Gaat echt niet lukken.

En zelfs ik liep tegen gezeik met nvidia drivers aan (heb openCL nodig) en nog een heleboel getweak om het zo te krijgen dat het doet wat ik wil en dan nog niet alles.

Wat mij betreft mag de EU dan ook een dikke (10mld ofzo) milieu boete opleggen voor opzettelijk creëren van e-waste

[Reactie gewijzigd door fenrirs op 2 oktober 2025 12:23]

Installeren van Mint is 1, het gebruiken is 2. Ik ken het, ik gebruik het, maar als je Windows gewend bent, is het verdomd lastig om installaties te doen. Ik denk dat 5% van de bevolking er in slaagt. Het is immers niet simpel dubbelklikken op een installatiebestand. Je zit al heel snel met opdrachtregels te werken. Linux blijft daardoor in de marge op pc's.
Ik wou net zeggen. Er is een reden dan men kiest voor IOS in plaats van een android toestel nog los van het eco systeem waar je nu waarschijnlijk helemaal ingezogen bent.
I zou graag zeggen dat iedereen die Windows kan installeren ook Linux kan installeren, maar lang niet iedereen kan Windows installeren. Bij Linux ben je ook afhankelijk van softwarecompatabiliteit. Ik ken digibeten die blij zijn met linux mint omdat de OS voor hun gewoon een platform is waarop de browser draait, maar als je een programma wil zonder linux ondersteuning dan moet je toch overweg met wine oid en dat vereist toch vaak genoeg inbreng van de IT-neef.

[Reactie gewijzigd door JozuaDeBeer op 3 oktober 2025 10:18]

Als je tweaker bent misschien (ben ik niet en velen met mij) En niet iedereen zit op Tweakers (vind ik wel leuk om lezen) Of vindt het leuk om Linux te proberen. Ik probeer het om de 5 jaar wel een keer en ik denk elke keer 'wat een gedoe'. Daar heeft een gewone gebruiker gewoon geen zin in. Welke linuxsmaak past mij het best bijvoorbeeld. Ik hoor hier veel Linux Mint. Dat maar eens proberen.
Veel succes!

Je moet het niet zien als gedoe, tegenwoordig is het ook een stuk eenvoudiger geworden. Maar zie het als een hobby, dat maakt het een stuk makkelijker.

Neem d'r wat tijd voor vrij, waarbij niemand je stoort en zoek naar een paar bronnen voor informatie (en pak daar de beste bron uit).
Ook experts waren in het begin beginners.

Je hebt een klein percentage van de mensen dat incapabel is om nog iets nieuws te leren.

En een heel groot gedeelte van de mensen dat al zo lang elke vorm van uitdaging uit de weg gaat dat ze niets anders meer doen dan wat ze elke dag al doen.

Bijna iedereen kan iets nieuws leren.

[Reactie gewijzigd door Accretion op 3 oktober 2025 17:40]

Consumenten vervangen altijd goedwerkende hardware. Hoeveel telefoons, TVs en laptops die het nog doen worden afgedankt voor nieuwe technologie?
Met XP wilden gebruikers niet overstappen, nu met windows 10 wederom hetzelfde gezeur.

Het zegt iets over windows gebruikers, maar zeer ook over de manier waarom Microsoft altijd maar probeert hun software te lang inzetbaar te houden met alle gevolgen van dien.
Je hebt een deel die niet over wilt stappen. Maar het grootste deel wil wel overstappen, maar kan niet overstappen omdat hun (nog goed werkende hardware) niet ondersteund wordt (zonder tweaker achtige tweaks) en ze het onzin vinden daarvoor honderden euro's uit te geven aan nieuwe hardware.
Terecht punt. Microsoft heeft bijvoorbeeld hun ondersteuning voor VR niet meegenomen naar Windows 11 waardoor mijn HP Reverb G2 niet meer werkt. Ben nu uit beveiligingsoverwegingen met tegenzin over naar Win 11. De Oasis driver biedt hoop, maar is voor mijn VR (nog) niet bruikbaar.

Denk dat ik binnenkort op mijn NAS maar eens Pi-Hole ga installeren.
Maar is dat echt zo? Want hoe kom jij er bij dat een groot deel wel wenst over te stappen? Als ik naar de cijfers kijk van Windows 10 gebruikers, en ik kijk naar het aandeel van Windows 7 toen dat EOS ging, dan zie ik dat er toen toch ook een zeer grote hoop mensen was, gelijkaardig met nu, en aan de systeemeisen lag het toen niet, want die zijn voor 7 en 10 identiek.

Ik heb vooral het gevoel dat vele mensen gewoon het OS blijven gebruiken dat met hun systeem gekomen is en enkel "upgraden" als de hardware niet langer werkt en ze een nieuwe PC moeten kopen.
Windows Vista was ook niet echt een OS om naar over te stappen, dat werd pas wat met Windows 7. Windows 11 kleeft teveel gedoe aan, ik vind het startmenu echt een drama, de privacy en telematrie zaken geven mij ook een slecht gevoel. Even los dat mijn oude PC geen TPM heeft en daarom geen Windows 11 regulier kan installeren....
Windows XP was ook niet echt een OS om naar over te stappen, dat werd pas wat met XP SP2. Letterlijk de enige uitzondering deze eeuw was Windows 7, wat eigeniljk een soort van Vista second edition was. Alle fouten van Vista eruit en wat verbeteringen doorgevoerd.
Klopt, is inderdaad zo met SP2. En Vista werd inderdaad overgeslagen naar 7. Vista was zo'n jarenlange klucht waarbij de hele boel op de schop is gegaan, van GDI naar Metro etc. Met alle kinderziektes van dien. Van 10 naar 11 is voor mij hooguit de minimale hardware eisen (incl. TPM) en de telemetry en andere bloat de reden om dat te willen skippen.
Ik weet niet exact wat je bedoeld met "te lang inzetbaar te houden" maar het lijkt me vrij normaal dat een product zo lang mogelijk bruikbaar is. De klant (degene die het feestje nog altijd betaald) heeft niet perse belang bij de release-strategieën van Microsoft. Er zijn zat mensen die er geen probleem mee zouden hebben om nog met Windows XP te werken als dat nog ondersteund werd.
Windows 11 heeft bepaalde hardwareeisen die sterk suggereren dat ze gedreven zijn door de behoefte om meer nieuwe PC's en laptops te verkopen. Dat is goeddeels gelukt. Mensen die in september nog geen nieuwe pc hebben gaan dat voor november ook niet meer regelen. De hardwarefabrikanten hebben de buit binnen en de patches worden toch al geschreven.
En als je dat soort claim doet, dan heb je zeker wel een onderbouwing daarvoor?
Waar wil je onderbouwing voor? Dat er moderne besturingssystemen zijn die werken op CPU's zonder TPM? Dat de PC-verkoop het afgelopen jaar gestegen is? Dat betalende klanten security updates krijgen, dus die updates geschreven worden? Als je vind dat ik extreme ongefundeerde uitspraken die dan wil ik graag weten met welke bewering je moeite heb.
Ik heb altijd moeite met uitspraken dat ze gedreven zouden zijn door nieuwe hardware verkopen. Ik zal zeker niet zeggen dat dat niet mogelijk is, maar ik denk dat Microsoft in het verleden één van de weinige is die zoveel backwards compatibility heeft als Windows. En natuurlijk, resultaten uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst, maar ik vind het persoonlijk waarschijnlijker dat die backwards compatibility eerder het probleem is dan dat ze perse meer hardware willen verkopen.

We willen allemaal dat Windows veilig is, maar we willen ook allemaal dat alles uit het verleden blijft werken. En dat is een lastige balans voor Microsoft kan ik mij zo voorstellen. Toen in Windows Vista er een nieuw drivermodel geïntroduceerd werd was dit de 'slechte Windows versie ooit' omdat heel veel fabrikanten te lam waren om nieuwe drivers te maken. Toen 32-bit ondersteuning stopte had je een groep die klaagde dat ze het niet meer konden draaien op hun antieke hardware.

Voor mij voelt het vooral alsof we met Windows 11 een keer door de zure appel moeten bijten en wat dingen moeten introduceren die op termijn de veiligheid moeten verbeteren. Maar...ik ben geen expert en ik durf ook niet te zeggen of het effectief is of niet. En dat is wat ik zoek qua onderbouwing. En niet een n=1 die zegt: ja maar als ik Windows 11 forceer werkt het toch?
Ik heb altijd moeite met uitspraken dat ze gedreven zouden zijn door nieuwe hardware verkopen.
Ik heb dat dan ook niet gezegd. Ik suggereert dat het moeilijk op een andere manier goed te praten is om TPM verplicht te stellen. Of ze hiervoor geld van Intel hebben gekregen? Het zal je wellicht verbazen, maar daar heb ik geen bewijs van dus zo'n uitspraak zou ik niet durven te doen.
denk dat Microsoft in het verleden één van de weinige is die zoveel backwards compatibility heeft als Windows.
Een beetje een gekke zin, maar als je wilt zeggen dat Windows een veel beter OS had kunnen zijn dan ben ik het helemaal met je eens. In plaats daarvan heeft Microsoft er voor gekozen een legacy OS te zijn. En toch verplichten ze een technologie die slechts marginaal voordeel biedt voor de doorsnee consument? Dat vind je echt niet vreemd?
Ik heb dat dan ook niet gezegd. Ik suggereert dat het moeilijk op een andere manier goed te praten is om TPM verplicht te stellen. Of ze hiervoor geld van Intel hebben gekregen? Het zal je wellicht verbazen, maar daar heb ik geen bewijs van dus zo'n uitspraak zou ik niet durven te doen.
Toch is de TPM denk ik een minder groot probleem dan de beperkingen in CPUs die opgelegd worden. Die TPM chip is vooral voor zelf-bouw een probleem. Microsoft verplicht voor OEMs al sinds 2016 dat ze een TPM 2.0 chip implementeren. Het zijn vooral losse moederborden die ze niet altijd hebben. Nogmaals, ik ben geen expert, maar volgens mij is het geen gekke keuze om een TPM chip in te zetten voor bepaalde beveiliging.

En het qua hardware verplichten en het pas 10 jaar later echt verplicht maken...volgens mij is dat nog niet zo gek. En in veel gevallen kan je alsnog achteraf een TPM chip toevoegen. Ik snap in die zin dus minder van die CPU eisen die Microsoft stelt, die eisen sluiten veel meer uit en daar zie ik ook minder het nut van.
Microsoft verplicht voor OEMs al sinds 2016 dat ze een TPM 2.0 chip implementeren.
Dat wist ik niet. Ik weet dat ik de verder prima werkende pc, uit 2015 alweer, van mijn ouders moest vervangen omdat er geen TPM op zat, andere (kunstmatige) eisen hoefde ik niet eens te bekijken.

Maar ik had dus een jaar later een nieuw systeem kunnen afleveren. Goed voor de portemonnee, het milieu en betere performance voor.mjj ouders. Het concept "follow the Money" daagt ons uit te kijken wie er beter is geworden van deze wispelturigheid.
Ik heb het hier al een paar keer geschreven:

Microsoft levert Windows 11 versies die geen TPM nodig hebben en dat wordt tot 2034 ondersteund. Dat is dezelfde code-base als de Windows die jij en ik kopen. M.a.w. Microsoft zit tot 2034 vast aan de ondersteuning, maar weigert het in consumenten versies toe te staan.

We kunnen heel lang discussiëren over het motief, maar omdat die functionaliteit overduidelijk bestaat vind ik dat "betere-beveiliging-of-oude-PC-kunnen-gebruiken" een keuze van de gebruiker zou moeten zijn.
De IoT versie - ik ga er vanuit dat je die bedoeld - heeft een compleet ander doel en wordt ook anders behandeld qua updates en beveiliging.
We kunnen heel lang discussiëren over het motief, maar omdat die functionaliteit overduidelijk bestaat vind ik dat "betere-beveiliging-of-oude-PC-kunnen-gebruiken" een keuze van de gebruiker zou moeten zijn.
En wanneer er weer een uitbraak is van één of ander virus of een botnet omdat iemand het allemaal wel best vindt, dan hebben jij en ik daar last van. Ik vind het niet zo simpel om te stellen: ja maar ik moet zelf weten wat ik doe.

Het tegenargument is natuurlijk wel dat mensen die Windows 10 niet updaten net zo goed een gevaar vormen. Dus ik snap je argument wel. Mijn punt is dat er een balans is tussen bepaalde veiligheid 'forceren' en gebruikers volledig vrij te laten. Microsoft heeft er geen enkel belangrijk om slecht in het nieuw te komen omdat ze hun beveiliging niet op orde hebben.
De IoT versie - ik ga er vanuit dat je die bedoeld - heeft een compleet ander doel en wordt ook anders behandeld qua updates en beveiliging.
  • De IoT versie is binair identiek aan de gewone Enterprise LTSC versie. Beide zitten nu op 24H2.
  • De verschillen tussen alle Windows 11 versies is voornamelijk configuratie.
  • Wel of geen TPM gaat voor applicaties niet uitmaken. TPM is een systeemfunctie.
Er is geen reden om aan te nemen dat het ontbreken van een TPM enig effect zou hebben op de functionaliteit, alleen op de veiligheid. Ik heb ook Microsoft nog niet iets anders zien beweren.

Ik denk dat ik net iets meer richting zelf beschikking neig dan jij. Maar ik vind dan ook dat ISP's gebruikers die onderdeel van een botnet zijn gewoon af moeten sluiten tot het probleem is opgelost. Meer rechten betekent ook meer verplichtingen en verantwoordelijkheden. Als je dat risico te groot vind kun je een PC met TPM kopen ;)
  • Wel of geen TPM gaat voor applicaties niet uitmaken. TPM is een systeemfunctie.
Voor de meeste applicaties inderdaad niet. Maar voor sommige wel, zoals een aantal nieuwe games. Ik kan me voorstellen dat dit er alleen maar meer worden. Zie bijvoorbeeld:
Dat zijn 2 voorbeelden, en precies van iets dat mensen met een oude PC sowieso niet zullen doen.
Microsoft is in tegenstelling tot Apple niet afhankelijk van de verkopen van nieuwe hardware. Het kan hen niet veel schelen of een Dell, HP, Lenovo, ... extra hardware verkoopt. En als ze na 12 jaar de systeemvereisten eens verhogen dan is dat ineens slecht, maar zowat alle andere software die dat doet, geen enkel probleem?

Ik kan vandaag Windows 10 draaien op een 15 jaar oude PC. Die PC is dus volledig up-to-date en veilig. En met een mac? Nope, maximaal een machine van 7 jaar oud. Maar oh nee, dat MS de vereisten verhoogd is slecht.

En dat er besturingssystemen zijn die werken op een systeem zonder TPM is een keuze. Microsoft is rond de eeuwwisseling door het stof moeten gaan vanwege hoe onveilig hun OS was. Zij hebben 20 jaar lang niets anders gedaan dan de focus op veiligheid te leggen en dat ook gewoon te blijven doen. Daarbij maken zij dus keuzes en de hardware moet het ook ondersteunen. Maar opnieuw is Microsoft de slechterik. Want hoe durven zij beveiliging voorop te zetten?
"Zij hebben 20 jaar lang niets anders gedaan dan de focus op veiligheid te leggen"

Da's natuurlijk onzin, de focus is altijd geweest: meer fuctionaliteiten, en de laatste jaren meer proberen te forceren dat men Microsoft diensten gebruikt. Veiligheid is nooit prio 1 geweest, ondanks een keer een mail daartoe naar een aantal Microsoft-medewerkers (dat was meer voor de buhne). Als er weer eens een serie bedrijven / instellingen platligt is dat nog steeds in grote meerderheid door gaten in Windows.
Misschien het feit dat Microsoft zegt dat Windows 11 niet werkt op een Core i5 6600 zonder TPM, maar als je dan met FlyBy11 de installatie alsnog forceert, alles gewoon werkt? Waarmee aangetoond is dat die hardware eis gewoon flauwekul is?

En daar ben ik geen n=1 in, want er zijn maar zat mensen die Windows 11 met dergelijke tools installeren op "hardware die Windows 11 niet ondersteunt" maar waar het vervolgens gewoon prima op werkt.
En als je even kijkt naar hoe de bypass werkt, dan weet je ook ineens waarom deze werkt. Je zet je installatie in een labsetup, in een testomgeving. Waarbij je bepaalde eisen en dus functionaliteit uitschakeld. Iets wat voor productie systemen niet de bedoeling is.

Tuurlijk, ik doe het ook. Was lange tijd ook de enige manier om het virtueel te installeren want het is pas dankzij Windows 11 dat grote virtualisatieplatformen werk hebben gemaakt van het toevoegen van een virtuele TPM bijvoorbeeld.
Maar als je over productiesystemen spreekt, heb je het over een zakelijke omgeving. Daar heeft de gemiddelde consument niks mee te maken, en het zullen doorgaans juist de consumenten zijn die tegen het feit aan lopen dat Microsoft ze zegt dat ze hun hardware op de schroothoop moeten smijten omdat Windows 11 daar niet mee overweg kan.

Wat dus, in de praktijk, helemaal niet zo blijkt te zijn.
Maar waarom zouden mensen thuis hun prive laptop dan uberhaupt willen updaten? Als ze de onveiligheid van de labsetup zonder TPM accepteren, waarom dan ook niet die van windows 10?
Omdat je met windows 10 misschien een virus of malware kunt krijgen, maar met een labsetup van windows 11 (voorlopig) wel beveiligd bent.

Maar je zal zien, er komt een moment dat een nieuwe update niet (vanzelf) wordt geinstalleerd, zoals een jaarlijkse feature update, en dan valt het maar te hopen dat degene dit: of zelf weet dat het tijd is om het tooltje opnieuw te draaien, of de persoon die flyby11 heeft geinstalleerd zo vriendelijk is om hierop te attenderen, dat het tooltje opnieuw gedraaid moet worden.
Het is een kwestie van wachten tot er een kwetsbaarheid wordt gevonden waar cybercriminelen op springen en waarvoor officieel nooit een patch publiekelijk zal uitkomen.
Zolang LTSC ondersteund wordt zal Microsoft de zwaarste kwetsbaarheden ook wel dichten op de niet meer ondersteunde edities.

Ondersteuning voor de allereerste LTSC-versie loopt af op 14 oktober. De laatste LTSC-versie wordt ondersteund tot 2032.
LTSC versies zijn niet beschikbaar voor consumenten. Hiervoor zijn Enterprise licenties voor nodig.

LTSC is daarnaast niet bedoeld voor desktop gebruik maar bv specifieke applicaties denk aan terminal van een lasersnijder.

Of applicaties t.b.v. aansturing liften, bruggen enz.
Niets van wat je schrijft is relevant voor mijn reactie. De basis van alle Windows 10-edities is hetzelfde. Ontwikkeling van het één kan gebruikt worden voor het ander.

Bij ernstige kwetsbaarheden maakt Microsoft alsnog patches beschikbaar voor niet meer ondersteunde Windows-versies. Die worden sowieso ontwikkeld voor LTSC, dus het is bij ernstige kwetsbaarheden niet alsof Microsoft plots veel meer werk heeft.
Dat kan je vinden dan staat nog steeds vast dat Windows 10 LTSC niet zomaar aangeschaft kan worden door o.a. consumenten.
Ik heb vanuit mijn bedrijf altijd LTSC licenties gebruikt voor W10, met name omdat ik een pesthekel aan die halfjaarlijkse feature updates had, later jaarlijks. LTSC is wat mij betreft de beste Windows versie; stabiel, minder bloat (geen candy crash enzo) en krijgt veel langer support. Dit is wat je eigenlijk aks consument juist ook wil, dat zou al een hoop e-waste schelen.

Ik heb nooit een enkel probleem gehad mbt compatibiliteit, LTSC is gewoon dezelfde Windows als al die andere. Ooit werd gesteld dat Office 365 niet zou werken op LTSC, niks van waar. Of het gesupport is is een tweede, maar wij zijn zakelijk voor intern gestopt met tickets inleggen bij MS bij problemen, het had geen nut en leverde alleen maar ergernis op. Een stabiele werkplek levert meer op dan een gesupporte.

We hebben ook LTSC IoT licenties, ik overweeg sterk om mijn werkplek IoT te maken (is enkel een change van de key) en tot 2032 lekker op W10 te blijven. W11 nogo voor mij, dan wordt t linux.
Hier zijn de oude laptops al voorzien van LTSC IoT. Ze zijn daar prima geschikt voor.
IOT LTSC 2021 werkt prima, hier op een oudere pc (waar win11 niet op kon) gezet, kan weer tot 2032 mee en dat zonder de noodzaak voor een M$-account. Hier een linkje met instructies.

Ik heb een schone installatie gedaan. Mogelijk wil een upgrade ook, heeft iemand daar ervaring mee?

[Reactie gewijzigd door KooiInc op 2 oktober 2025 16:13]

Hoewel dit in het verleden inderdaad gebeurd is voor zeer ernstige kwetsbaarheden, zijn er andere ernstige kwetsbaarheden die gewoon met rust zijn gelaten voor mensen die geen ESU/LTSC hebben. Dus daar zou ik echt niet op vertrouwen.

Vergeet niet dat 2008 R2 vandaag nog altijd updates krijgt als er ernstige gebreken worden gevonden, maar ook alleen nog maar als je deze virtualiseert op Azure. Alle andere edities zijn gewoon uitgesloten.
Te laat dit besluit voor drie oudere laptops in mijn bubble, die zitten net een week nu op Linux Mint.
Hier thuis is ook alles over op Linux Mint.

Mijn vriendin vindt haar 10 jaar oude cheap-ass dell laptop met 8GB nu snappier aanvoelen dan haar zakelijke X1 carbon met W11. Die is blij. OnlyOffice bleek voor haar intuitiever dan LibreOffice , dus dat gebruikt ze voor ms office documenten.

Voor degenen die niet over kunnen en moeten investeren in een nieuwe computer: spaar maar gelijk door, want grote kans dat je over 7 jaar weer aan de beurt bent.

[Reactie gewijzigd door Biggg op 2 oktober 2025 10:32]

Als je naar het verleden kijkt is dat helemaal niet 'een grote kans'.
Welk verleden?

Ik heb nu al een keer een perfect werkende iMac en een Pixel smartphone weg moeten doen, alleen maar omdat er geen security updates meer kwamen. Ik ben zelf 6 jaar geleden al overgestapt op Linux Mint.

Planned obsolescence is gewoon corporate strategy van de big techs geworden. En MS heeft het nu ook ontdekt. Ik denk niet dat deze trend zomaar weer weg gaat..

Fool me once, shame on you, fool me twice, shame on me.
Wat ik bedoel is dat Windows historisch gezien juist heel erg backwards compatible is. Als ik na ga dat ik genoeg systemen van Windows 7 naar 8 naar 8.1 en dan naar 10 heb geüpdatet, dan is dat best goed toch? In de basis is Microsoft nog steeds een software bedrijf en zover ik weet maakt de hardware verkoop slechts een klein deel uit van hun inkomsten. Ik heb daarom niet perse het idee dat Microsoft er in de basis heel er veel baat bij heeft om oude hardware obsolete te maken.

Misschien ben ik extreem naïef, maar ik heb op dit moment het idee dat het met Windows 11 even door de zure appel heenbijten is om een stap te maken om de veiligheid te verbeteren. Maar goed, we gaan het zien als Windows 12 uitkomt hoe het er dan voor staat.
Inderdaad.
Ik heb de laatste 2 van 5 laptops recentelijk geupgrade naar Win11 (3 van de 5 met register aanpassing).

De oudste machine is een i7 met 4GB uit 2010.

Qua compatibiliteit geen centje pijn voor een machine die ooit op Win7 is begonnen. Idem voor de andere.
MS heeft het niet “nu ook ontdekt”, ze hebben het uitgevonden. In de jaren 90 werkte het al precies zo met Windows versies. Windows 98 door z’n support heen? Upgrade maar naar XP of zit met een lekke PC. Computer te oud voor XP? Nieuwe kopen.
Verschil was wel dat we in de tijd van 98 naar XP veel minder online deden dan nu, en wat we online deden was ook minder gevoelig voor aanvallers (er bestond b.v. nog vrijwel geen online bankieren en ook het bestellen bij webwinkels was maar een kleine markt). De computers werden dus vooral gebruikt voor documenten, afspelen van films en muziek, en af en toe wat opzoeken of de mail doen.
Het grote verschil was dat wanneer je een midrange PC met Win98 had gekocht, deze na een paar jaar moeite had met heel veel nieuwere versies van software. Zelfs wanneer XP er op kon draaien waren andere programma's en spellen te veeleisend geworden. Het draaide wel, maar te langzaam om bruikbaar te zijn. Een nieuwe Windowsversie was in die tijd dan ook een dankbaar excuus om een nieuwe PC te kopen.

Pas sinds Vista hadden PC's voldoende power (en werd software niet zo heel veel meer veeleisend) om makkelijk nog één of twee Windowsversies mee te kunnen. (Had je een top PC met Windows XP, dan kon die meestal ook nog redelijk meekomen op Win7.)

Win11 is de eerste versie die echt harde eisen stelt aan hardwarecompatibiliteit die systemen uitsluit die qua performance goed in staat zouden zijn om Win11 te draaien (en dat met tweaks/ hacks ook gewoon doen). Waarschijnlijk duurt het een aantal Windows versies voordat iets dergelijks opnieuw gebeurt.
Als ik over vandaag de dag spreek, waarbij Windows 10 dus nog gewoon security updates krijgt, dan kan ik een 15 jaar oude computer zonder problemen blijven gebruiken.

Dus wanneer MS binnen een jaar of 7 met de opvolger van Windows 12 komt en Windows 11 dus al minstens een jaar uit ondersteuning zal zijn (EOS voor 11 zal vermoedelijk in 2031 zijn) dan verwacht ik dat de opvolger van 12 op alle hardware zal werken waarop 11 vandaag ook werkt. Net zoals Windows 7, 8, 8.1 en 10 dezelfde systeemeisen hadden en waarbij menig Vista systeem zelfs voldeed aan die systeemeisen.
Maar waar komt dat vertrouwen vandaan dan?

Er zijn genoeg mensen die in 2018 nog een nieuwe laptop of pc met een 7nd gen intel processor hebben gekocht, met 16GB Ram en 500GB SSD. Die zijn de facto nu end-of-life, tenzij je door de MS hoepeltjes springt, dan krijg je nog 1 jaartje extra.

Als je mazzel hebt, dan is je laptop fabrikant een beetje Linux vriendelijk geweest qua driver support en kan je nog over op Linux Mint (of andere distro). Maar anders is het gewoon eWaste.

Ik koop geen telefoon meer zonder te checken tot wanneer ik security updates ga krijgen. Dat wordt tegenwoordig helder gecommuniceerd en op gecommiteerd.

Hoe werkt dat als je vandaag een nieuwe Windows laptop koopt? Tot hoe lang is gegarandeerd dat je support krijgt op je huidige OS versie, of dat de jouw laptop ondersteund wordt door de opvolger? Om eerlijk te zijn weet ik zelf het antwoord niet. Weet jij het wel?
Hier een oude laptop op fydeOS gezet. Een aanrader.
Microsoft zit in een positie waarin ze het niet goed kunnen doen. Jaren van te voren End of Life aankondigen, dan klagen mensen dat de PC nog jaren mee kan(/kon). Win 10 langer in de lucht houden betekent dat Microsoft langer meerdere platformen in de lucht moet houden, wat weer kosten met zich meebrengt. Geld vragen voor updates brengt de vraag “waarom betaald die X en de ander Y, en de minima dan?”

Microsoft heeft heel veel vuiligheid op zijn naam, maar dat is geen excuus om innovatie te belemmeren. Chiparchitectuur veranderd en backwards compatibility heeft gewoon grenzen. Een pijnlijk voorbeeld van innovatie uitstellen is (natuurlijk) de Belastingdienst met COBOL. Maar liefst 70% van alle financiële transacties wordt namelijk afgehandeld via COBOL-processen. Dus ergens moet er een grens getrokken worden, en dan zijn er altijd mensen die het niet eens zijn met die grens.

Dat MS nu water bij de wijn doet is leuk, maar maakt toekomstige migraties trager. ‘Toen konden we ook nog langer overstappen’. Zo wordt het belangrijke up-to-date blijven verwaterd tot een spelletje blufpoker; wie geeft als eerste toe, en wie houdt z’n poot stijf?

Dat huis- tuin- en keukengebruikers niet willen overstappen op Linux helpt natuurlijk ook niet.
De noodzaak van een upgrade is er gewoon niet meer, Win 10 werkt prima.

Wat kan ik op Win 11 wat nu niet kan?

Vroeger was dat anders, de stappen waren veel groter. Nu is het niet veel meer dan een andere GUI..en meer kliks om hetzelfde te doen...op een andere plek..
Wat kan ik op Win 11 wat nu niet kan?
Ondersteuning en veiligheidsupdates ontvangen. Dat Windows 10 prima werkt wil niet zeggen dat een Microsoft het je verplicht is om dat eeuwig te ondersteunen. Die willen ook gewoon door en blijven door sleutelen aan Windows.
8.1 was ook prima, 7 was ook prima.
Al is het alleen hierom: Windows 11 is ontworpen met hogere beveiligingsstandaarden, zoals TPM 2.0 en Secure Boot, wat je beschermt tegen moderne cyberdreigingen. 
Dat heeft Windows 10 ook al..
Zo hard hoeft die deadline niet te zijn. Microsoft kan op elk moment besluiten een andere einddatum te gebruiken of helemaal geen einddatum voor de inschrijving.
Precies, het is geen natuurkracht.
Als mensen zo graag geen nieuwe hardware wil kopen waarom lopen klagen als je met Rufus een Windows 11 stick kan maken voor unsupported hardware .. vraag me af hoever geschoold sommige tweakers zijn.. TIP: Daarbij kan je gewoon met zon zelfde stuck een upgrade uitvoeren naar een nieuwe W11 versie (zoals 24H2)

Na mijn weten hebben we dit ook al meegemaakt met Windows 8, deze had voor de CPU de eis dat deze No-eXecute bit en Physical Address Extension moest bevatten. Resltaat, bijna alle single-core CPU's vielen buiten de boot. Ook rond deze tijd STOPTE Windows XP ondersteuning.. dus zeker vergelijkbaar..

Mensen hebben gewoon vaak geen zin om weer een dure laptop te kopen, echter voor goede beveiligng moet je gewoon betalen.. nieuwe techniek is niet gratis, het is je eigen keus dat jij bepaalde technologie wil "blijven" gebruiken met dan zitten ook risico's aan. Een auto vervang je op een gegeven moment, de gemiddele levensduur van een PC is voor de normale gebruiker is 5-10 jaar.. In de zakelijk wereld ligt dit al rond 4-5 jaar...

[Reactie gewijzigd door MrGerbie op 2 oktober 2025 09:01]

Ik zou wel willen stellen dit tegenwoordig voor een PC 10 tot 15 jaar is. De performance van een 10 jaar oude machine is ruim voldoende om te browsen, emailen, kantoorwerkzaamheden etc te doen. En dit is toch echt waar de gemiddelde gebruiker een PC voor gebruikt. Vanaf het moment dat machines met een i5, SSD en 8GB ram kwamen, zijn we een soort grens over dat ze gewoon bijna permanent voldoende performance hebben voor alledaagse dingen. Zeker met besturingssystemen zoals Linux Mint.

Het is net zoals een televisie geworden en die wil je ook niet na 7 jaar moeten vervangen omdat er geen updates meer komen.

Ja, een auto doe je op een bepaald moment weg, maar dat is omdat hij dan fysiek af is, niet omdat er geen security updates meer komen.
Klopt, een i5 met SSD en 8GB RAM is voor veel taken nog steeds prima – daar ben ik het mee eens (draaide zelf ook nog W11 op een 4th gen i5, em ging helemaal prima) . Maar dat betekent niet dat de hardware structureel ondersteund moet blijven door een besturingssysteem dat steeds complexer en veiliger wordt. De vergelijking met een televisie gaat hier juist mank: een tv heeft geen actieve verbinding met het internet, geen gebruikersdata, geen e-mail, geen bankzaken, geen Office-documenten. Een PC is geen passief apparaat – het is een actief platform dat kwetsbaar is voor aanvallen en misbruik.

En ja, Linux Mint is een mooi alternatief voor wie technisch onderlegd is en geen Windows-specifieke software nodig heeft. Maar voor de gemiddelde gebruiker is dat vaak geen realistische optie. Microsoft moet keuzes maken die schaalbaar zijn voor miljarden apparaten, en dat betekent dat ze grenzen stellen aan wat ze nog willen ondersteunen.

Als je alleen browst en mailt, dan kun je je afvragen of een volwaardige Windows-PC nog wel nodig is. Er zijn zat alternatieven: een Chromebook, een refurbished zakelijke laptop met Windows 11-ondersteuning, of zelfs een tablet met toetsenbord. Veel mensen zitten nu op een systeem dat eigenlijk overpowered is voor hun gebruik, maar tegelijk ondersteuningsrisico’s met zich meebrengt.

Uiteindelijk is het een kwestie van balans: wil je blijven hangen in oude hardware, dan moet je ook accepteren dat je niet alles meer kunt draaien. Wil je mee met moderne beveiliging en updates, dan hoort daar soms nieuwe hardware bij. Dat is geen commerciële dwang, maar een logische evolutie van technologie.
We zijn het denk ik wel redelijk met elkaar eens hoor. Ik zou ook vooral niet pleiten dat mensen W10 machines blijven gebruiken met W10 zonder security updates.

Ik loop alleen een beetje vast op jouw opmerking "Linux Mint is een mooi alternatief voor wie technisch onderlegd is en geen Windows-specifieke software nodig heeft. Maar voor de gemiddelde gebruiker is dat vaak geen realistische optie"

Het ligt er een beetje aan hoe de "gemiddelde gebruiker" definieert: wie hij is, wat hij kan, en wie er in z'n omgeving is om hem te helpen.

Als het gaat om installatie, dan ga ik met je mee. De gemiddelde gebruiker kan niet Linux Mint installeren op een bestaande machine. Dan zal je toch echt wat stapjes moeten doorlopen om een bootable stick te maken, je files back-uppen, in de bios de bootvolgorde instellen etc. Het is echt niet moeilijk, een hoop mensen zullen het kunnen, maar de gemiddelde gebruiker kan het niet, eens.

Als het gaat om support netwerk ben ik het ook met je eens. De gemiddelde gebruiker heeft waarschijnlijk ook (nog) niet iemand in z'n persoonlijke omgeving die ervaring heeft met Linux Mint, dit voor hem kan installeren, wat basale uitleg geven over de minimale verschillen tussen W10 en Linux Mint. Misschien even de propietary Microsoft fonts installeren. Ook dit heeft de gemiddelde gebruiker denk ik nodig. Ik zou ook echt niemand aanraden om Linux Mint op een PC van een ander te zetten als je er zelf niet een beetje ervaring mee hebt. Het is een beetje kip/ei probleem, maar dat is op dit moment nog wel de realiteit.

Als het gaat om de pure use cases, "kan je als gebruiker met Linux Mint overweg", dan ben ik het niet met je eens. Je hoeft als gebruiker helemaal niet technisch onderlegd te zijn, Linux Mint is juist erg intuitief voor windows overstappers. De gemiddelde gebruiker doet browsen, video's kijken, belasting, administratie, foto's beheren. Daar heb je echt geen software voor nodig die alleen op Windows draait. Office365 documenten bewerken kan bijvoorbeeld makkelijk in OnlyOffice. Het concept dat je software alleen via de software manager installeert, dat kennen ze al van hun telefoon.

Tuurlijk zijn er ruim voldoende mensen voor wie dat anders is, die wel bepaalde software nodig hebben of een feature die alleen in Windows zit, of een laptop heeft waar geen Linux drivers voor zijn, dat ga ik ook echt ontkennen, maar voor de "gemiddelde gebruiker", het merendeel dus, is Linux Mint echt wel geschikt (mits iemand in je sociale omgeving je kan helpen).
Nee tuurlijk, ik ben zelf geen linux-fan of gebruker opzich, vind veel builds een verschikkelijk interface hebben, Windows en MacOS lopen hier (helaas) sterk in voor.. en laten we maar niet beginnen over de CLI daar kunnen de normale computers gebruikers helemaal niet mee overweg.

Linux is niet mijn vak dus diepere meinigen kan ik ook niet stellen, als Linux voor je goede optie is dan geef ik je daar groot gelijk in. Echter heb je gewoon wel IT-kennis nodig om een weg te vinden en al helemaal met de CLI, je ontkomt er meestal nietaan .. En dan hebben we het niet eens over troubleshooten in Linux.

Gaat er mij meer om dat veel mensen voor dubbeltje op de eerste rij willen zitten met mbt Windows ondersteuning en dat stoort mij als it-proffesional :)

En zon discussie geeft mij ook dejavu's naar de EV en ICE discussie.. denken dat hun traktor een betere optie is omdat het "vertrouwde" techniek is haha.

[Reactie gewijzigd door MrGerbie op 2 oktober 2025 16:44]

No offence, maar je ervaring en beeld van Linux komt op mij een beetje gedateerd over. Ik herken het, maar vooral van toen ik 20 jaar geleden Ubuntu voor het eerst installeerde.

De gemiddelde gebruiker van Linux Mint heeft evenvaak een terminal nodig als dat de gemiddelde windows gebruiker in regedit keys zit aan te maken, of in msconfig oid iets moet doen. Ook dat is voor de "gemiddelde gebruiker" abrakadabra. Praktisch nooit nodig dus, maar het kan wel eens dat je daarmee een wat exotisch probleem oplost.

Start gewoon eens een online live omgeving op, klik eens rond en kijk of je beeld nog steeds klopt. Kost je niet meer tijd dan dat je hebt geinvesteerd in reageren op mijn berichten.

Link naar online Linux Mint Live omgeving
Geen zorgen, ik snap en respecteer je keuze en snap dat je goede ervaringen hebt met Linux Mint. Ik werk dagelijks in een beheerfunctie, waarbij ik veel contact heb met eindgebruikers die weinig technische kennis hebben. Vanuit die praktijk zie ik dat zelfs kleine afwijkingen van de standaard al snel voor verwarring zorgen.

Mijn punt ging dus niet over hoe wij als IT’ers Linux ervaren, maar over hoe de gemiddelde eindgebruiker ermee omgaat. Voor hen is het idee van een terminal, package managers of het oplossen van randapparatuurproblemen vaak al een drempel — zelfs al komt dat zelden voor. Net zoals regedit of msconfig voor Windows-gebruikers abracadabra is.

De meeste mensen willen gewoon een systeem dat werkt, zonder technische tussenkomst. En daar is Windows nog steeds de standaard, met brede ondersteuning en vertrouwde software. Linux is een mooi alternatief, maar niet altijd de meest laagdrempelige keuze voor iedereen.

Dus ja, probeer het vooral uit — maar laten we ook realistisch blijven over wat bij de massa past qua gebruiksgemak en ondersteuning.

[Reactie gewijzigd door MrGerbie op 2 oktober 2025 17:39]

Een auto is (meestal) geen on-af product wat achteraf nog bijgewerkt moet worden. Electronica die software gebruikt is nooit af, omdat er telkens nieuwe kwetsbaarheden worden gevonden. Dus die vergelijking gaat volledig mank. Zoals werkelijk ELKE vergelijking van electronica met auto's...

Je kunt allerlei trucs uithalen om toch Windows 11 te gebruiken op PC's die dat niet ondersteunen. Maar in werkelijkheid creeer je daarmee een onbetrouwbaar systeem. Moch Microsoft iets updaten aan Windows 11 wat niet samenwerkt met jouw mod, dan kan zomaar je PC niet meer opstarten na een update. Wij Tweakers krijgen dat meestal wel weer goed, maar stel je voor dat je pa ineens belt: mijn PC doet het niet meer en nu kan ik geen belastingaangifte doen...

Ik begrijp gewoon niet zo goed waarom Microsoft zo verschrikkelijk aan het pushen is. Als Windows 11 met een mod kan draaien op verouderde hardware, dan kan het ook officieel draaien op die hardware, Microsoft hoeft het alleen maar mogelijk te maken. Desnoods met een waarschuwing: Als je PC geen TPM2.0 heeft, is hij mogelijk minder veilig. Zo simpel kan het zijn...
Je maakt een goed punt over software die nooit “af” is, maar dat is juist waarom Microsoft strengere eisen stelt. Ze willen een baseline garanderen voor veiligheid en stabiliteit. Als je die eisen omzeilt, dan neem je bewust het risico dat je systeem instabiel wordt – en dat is prima, zolang je weet wat je doet. Maar voor de gemiddelde gebruiker is dat gewoon niet wenselijk.

En laten we eerlijk zijn: veel mensen gebruiken hun PC alleen voor internet, e-mail, bankzaken en af en toe een Word-document. Dan is een oude desktop met een quad-core CPU en 8GB RAM eigenlijk overpowered. Als je écht geen geld wil uitgeven aan een nieuwe laptop, dan kun je je beter afvragen of een lichtgewicht alternatief zoals een Chromebook, een refurbished zakelijke laptop of zelfs een tablet met toetsenbord niet veel logischer is.

Technologie verandert, en dat is niet alleen een commerciële push – het is ook een kwestie van veiligheid en toekomstbestendigheid. Microsoft heeft geleerd van het verleden (denk aan XP en 8) en kiest nu voor duidelijke grenzen. Dat is niet altijd leuk, maar wel begrijpelijk.

Dus ja, je kunt Windows 11 forceren op oude hardware. Maar als je alleen simpele taken doet, dan is het misschien tijd om te kijken naar iets dat beter past bij je gebruik – in plaats van te klagen dat je systeem niet meer ondersteund wordt.

[Reactie gewijzigd door MrGerbie op 2 oktober 2025 15:23]

Ja, de beëindiging van Windows 10 genereert vroegtijdig een hoop e-waste; miljoenen apparaten die nog een paar jaar mee hadden gekund worden voortijdig afgeschreven. Maar laten we eerlijk zijn: de apparaten die niet over kunnen naar Windows 11 zijn doorgaans al zwaar belegen (8e generatie intel kwam 8 jaar geleden uit!!), en gebruiken een hoop stroom om weinig voor elkaar te krijgen. Als je écht alleen browst, mailt, en office draait, en claimt dat je oude pc daar nog voor voldoet, dat kan tegenwoordig ook prima op een 10W sippende (evt tweedehands) NUC, ipv een 100W slurpende PC met i7-2600k.
Ik heb twee mini PC's draaien als thuisserver, eentje met een i5 6500T en eentje met een i5 8500T. Deze idlen samen met minder dan 15W. 6th gen Intel processors en nieuwer zijn aardig zuinig en kunnen echt nog wel prima mee voor heel veel gebruikers. Dat oudere tech onacceptabel veel stroom zou slurpen en iedereen daarom maar moet upgraden naar het nieuwste van het nieuwste is tot op zekere hoogte echt totale onzin.

Mijn moderne desktop met een Ryzen 7 7700X verstookt daarentegen lekker 150W in idle.
Tuurlijk, niet alle oude hardware zuipt stroom, en niet alle moderne hardware is zuinig. Maar gemiddeld genomen verbetert de performance per watt wel degelijk iedere generatie. Voor de grap even wat benchmarks opgezocht: een Intel N100 met 6W TDP kan zich meten met die 6500T met 35W TDP.

(P.S. 150W voor een 7700x klinkt trouwens als te veel, daar zou ik eens naar kijken. Ik heb een PC met 7600 gebouwd, en die idlet op 60W.)
Ondanks dat ik kritisch ben over de release-politiek van Microsoft denk ik dat de impact van de uitfasering van Windows 10 veel minder is dan die van bijvoorbeeld het uitfaseren van Windows XP. In de periode dat Windows 10 gangbaar was (2015 tot nu) hebben we wel een bepaalde verschuiving gezien van computergebruik bij casual gebruikers c.q. thuisgebruikers van pc's naar mobiele devices. Mijn moeder heeft nog een computer (ik vermoed dat ze die kocht rond 2015) maar ze is de laatste 10 jaar steeds meer gebruik gaan maken van tablets ipv haar pc. Zelf gebruik ik nog wel heel veel de pc maar ook bij mij is er wel enigszins een verschuiving geweest naar mobiele devices. Het zou me niet verbazen als veel van de geraakte hardware (net als de computer van mijn moeder) ergens achterin een een kast ligt en al tijden niet meer gebruikt is.

[Reactie gewijzigd door beantherio op 2 oktober 2025 13:51]


Om te kunnen reageren moet je ingelogd zijn